Poprzedni artykuł, który ukazał się na niniejszym blogu, zwrócił uwagę na istnienie szeregu praw oraz obowiązków, które ustawodawca przewidział dla występujących w obrocie gospodarczym podmiotów, a także opisał możliwość zwrotu towaru oraz odstąpienia od umowy przez Konsumenta. Celem niniejszego wpisu będzie zatem przybliżenie czytelnikowi wspomnianej wcześniej definicji, której właściwe rozumienie pozwoli na sprawniejsze poruszanie się w obrębie instytucji oraz przepisów prawa Konsumenckiego.
Już na wstępie wspomnieć należy, że problematyka ochrony Konsumenta stanowi istotny element widoczny w prawie międzynarodowym jak i w prawie Unii Europejskiej natomiast na gruncie polskim znajduje ona swój wyraz nawet w ustawie zasadniczej. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku stanowi w art. 76, że: "władze publiczne chronią Konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz nieuczciwymi praktykami rynkowymi". Zakres tej ochrony określają natomiast odpowiednie ustawy. Mimo iż ze wspomnianego przepisu nie wynikają dla nas w sposób bezpośredni żadne roszczenia lub zarzuty, to Państwo w ramach swojej polityki, a także władze publiczne mają obowiązek podejmować się realizacji określonych w nim zadań.
Kogo rozumiemy przez Konsumenta?
Odpowiadając na powyższe pytanie, powiedzieć należy, że ustawodawca sformułował legalną definicję tego pojęcia na potrzeby obrotu cywilnoprawnego, którą znajdziemy w Kodeksie Cywilnym a dokładniej w zawartym w nim art. 221, którego treść stanowi wynik implementacji na gruncie krajowego porządku prawnego szeregu aktów prawnych wydanych przez Unię Europejską. Zgodnie z brzmieniem wspomnianego wyżej przepisu: "za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową". W odniesieniu do cytowanego przepisu należy zdawać sobie sprawę, że definicja ta oparta została na dwóch rodzajach kryteriów, a więc podmiotowym i funkcjonalnym. Zakresem omawianej definicji ustawodawca objął bowiem wyłącznie osobę fizyczną w przeciwieństwie do drugiej strony stosunku prawnego, zatem przedsiębiorcy, którym może być zgodnie z art. 431 Kodeksu Cywilnego zarówno osoba fizyczna, osoba prawna jak i jednostka organizacyjna określona w art. 331 § 1 k.c., prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. W kwestii kryterium funkcjonalnego art. 22 1 Kodeksu Cywilnego wyraźnie wskazuje na kontekst dokonywanej między osobą fizyczną a przedsiębiorcą czynności, którego zaistnienie pozwala na określenie jej mianem Konsumenta. Dokonywana bowiem przez osobę fizyczną czynność nie może być bezpośrednio związana z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. W przypadku zaistnienia na tym tle wątpliwości pomocnym może być ustalenie w pierwszej kolejności charakteru dokonywanej w danym momencie czynności, a następnie określenie czy należy ona do grona standardowych czynności dokonywanych w ramach prowadzonej przez konkretną osobę działalności gospodarczej.
Należy podkreślić, że osobie fizycznej może przysługiwać status Konsumenta również w przypadku gdy prowadzi ona działalność gospodarczą lub zawodową z zastrzeżeniem, że nie obejmuje ona dokonywanej czynności. Dla uzyskania jeszcze większej przejrzystości doprecyzować zatem warto, że definicje Konsumenta zawartą w Kodeksie Cywilnym rozumieć należy w ten sposób, że można przyznać danej osobie, która realizuje zawarte w przepisie przesłanki status Konsumenta, mimo iż w innych stosunkach prawnych ta sama osoba również będzie przedsiębiorcą dokonującym czynności prawnych z innymi Konsumentami w ramach swojej odmiennej działalności gospodarczej lub zawodowej.
Przykładem może być zatem sytuacja, w której przedsiębiorca będący osobą fizyczną, zajmujący się sprzedażą elektroniki dokonuje zakupu komputera dla swojego dziecka. W ramach przedstawionej transakcji będzie mu zatem przysługiwał status Konsumenta ze względu na fakt, że nabywa on wspomniany komputer na użytek prywatny, niepowiązany z działalnością zawodową.
Ochrona Konsumenta.
Przyjmuje się, że prawna ochrona Konsumentów ma na celu minimalizację zagrożeń dla strony uznawanej w obrocie za słabszą oraz wymagającej przy tym zwiększonej dbałości o jej prawa czy interesy. Szczegółowa ochrona praw Konsumentów zawarta została przez ustawodawcę zarówno w kodeksie cywilnym jak i w ustawach szczególnych np. ustawie z dnia 30 maja 2014 r. o Prawach Konsumenta, która określa między innymi obowiązki przedsiębiorcy zawierającego umowę z Konsumentem. W ramach omawianej w niniejszym wpisie problematyki zasygnalizować warto również, że poruszana tu kwestia budzić może wiele wątpliwości praktycznych, których rozwiązanie wymagać będzie indywidualnej oceny. Warto bowiem wspomnieć, że np. zmierzające do oddłużenia postępowanie nazywane upadłością Konsumencką uregulowane w tytułach V i VI części trzeciej ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo Upadłościowe nie jest wbrew stosowanej wobec niego nazwie postępowaniem odnoszącym się do Konsumentów w przedstawionym wyżej rozumieniu Kodeksu Cywilnego. Przepisy Prawa Upadłościowego wykluczają bowiem możliwość, aby osoba fizyczna w momencie składania wniosku o ogłoszenie upadłości oraz w toku tego postępowania była przedsiębiorcą.
Podsumowanie.
Powyższe wskazuje, że próba zdefiniowania Konsumenta na gruncie wskazanych regulacji nie tylko wyznaczona jest brzmieniem obowiązujących przepisów, ale także nie bez znaczenia pozostaje status prawny osoby oraz rodzaj dokonywanych przez nią czynności prawnych, które finalnie zmierzają do skategoryzowania jej, jako Konsumenta bądź też odmawiają jej nadania takiego statusu.
Jeśli masz więcej pytań odnośnie tego kim jest Konsument oraz komu może przysługiwać szczególna ochrona prawna wynikająca z tego tyłu, nasz Zespół chętnie na nie odpowie 😌
Stan prawny na: 11 kwietnia 2023 roku.
Źródła:
