Kwestię kontaktu między ustanowionym obrońcą a osadzonym odbywającym karę pozbawienia wolności albo wobec którego zastosowano izolacyjny środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania, znajdują swoje uregulowanie w Kodeksie Karnym Wykonawczym oraz Kodeksie Postępowania Karnego.
Nadzór, cenzura, zatrzymanie.
W pierwszej kolejności warto wskazać, co należy rozumieć przez pojęcie nadzoru, cenzury oraz zatrzymania korespondencji, których definicje legalne znajdują w słowniczku ustawowym zamieszczonym w art. 242 kkw:
§ 6. Przez pojęcie nadzoru nad korespondencją rozumie się otwarcie listu i sprawdzenie jego zawartości.
§ 7. Przez pojęcie cenzury korespondencji rozumie się zapoznawanie się z treścią pisma oraz usunięcie części jego tekstu lub uczynienie go nieczytelnym.
§ 8. Przez pojęcie zatrzymania korespondencji rozumie się nieprzekazanie jej adresatowi i dołączenie do akt osobowych skazanego.
Powyższe działania, które mogą być przedsięwzięte przez właściwe organy (organy, do których dyspozycji pozostaje tymczasowo aresztowany lub dyrektor zakładu karnego), doznają wyjątku w przypadku skierowania korespondencji przez ustanowionego obrońcę do osadzonego i odwrotnie, kiedy osadzony porozumiewa się listownie ze swoim obrońcą.
Wyjątek od zasady.
Wyjątek przewidziany przez ustawodawcę jest konsekwencją i jednocześnie umożliwieniem realizacji uprawnień procesowych przysługujących tymczasowo aresztowanemu. Należy przez nie rozumieć przede wszystkim prawo do obrony, a zatem właściwe przygotowanie się do niej, co niewątpliwie wiąże z brakiem ingerencji w kontakt między obrońcą a tymczasowo aresztowanym lub skazanym, o czym art. 8 § 3, art. 102 ust. 7 kkw, art. 207a kkw, art. 215 § 1 i 2 kkw, art. 217b § 1a kkw.
Nie bez znacznie pozostaje także czas oczekiwania przez osadzonego na otrzymanie korespondencji, której jest adresatem. Przesyłki trafiające do aresztu, w którym przebywa tymczasowo aresztowany lub skazany, w zależności od charakteru (typu) zakładu, co do zasady nie są przekazywane w tym samym dniu. Decydują o tym kwestie organizacyjno-techniczne aresztów śledczych oraz zakładów karnych, jednakże zgodnie z art. 8a § 2kkw "Korespondencja (...)pozbawionego wolności z obrońcą lub pełnomocnikiem będącym adwokatem lub radcą prawnym nie podlega cenzurze, nadzorowi oraz zatrzymaniu i powinna być bezzwłocznie przekazywana do adresata".
Treść przepisu wskazuje także na to, że w przypadku, w którym nadawcą jest osadzony a odbiorcą ustanowiony obrońca czy pełnomocnik, korespondencja powinna zostać przekazana do realizacji bez zbędnej zwłoki.
Takie rozwiązanie ma za zadanie chronić prawnie przewidziany interes tymczasowo aresztowanego oraz odbywającego karę pozbawienia wolności m.in. w odniesieniu do podejmowania czynności przez obrońcę służących wspomnianej już wyżej realizacji prawa do obrony, podejmowania działań proceduralnych i pozaproceduralnych, kwestii dotyczących odbywania kary czy czynności mieszczących się w zakresie udzielonego pełnomocnictwa.
Przypadki zastrzeżenia kontroli korespondencji.
Pomimo opisanych wyżej szczególnych uregulowań dotyczących wymiany korespondencji z obrońcą przysługujących tymczasowo aresztowanemu i skazanemu Kodeks Postępowania Karnego przewiduje sytuacje wobec tymczasowo aresztowanego, w których może dojść do czasowego wyłączenia tajemnicy prowadzonej korespondencji.
Art. 73 kpk regulujący kwestię porozumiewania się tymczasowo aresztowanego z obrońcą wskazuje w § 3, że ~ "jeżeli wymaga tego dobro postępowania przygotowawczego, prokurator, w szczególnie uzasadnionych wypadkach, może również zastrzec kontrole korespondencji podejrzanego z obrońcą".
Konstrukcja przepisu we fragmencie dotyczącym "uzasadnionych wypadków" posiada zgoła charakter otwarty i nieostry. Ustawodawca decydując się na skorzystanie z takiego rozwiązania otworzył właściwym organom szersze pole do skorzystania z komentowanej regulacji. Niezależnie jednak od powyższego art. 73 § 4 kpk zastrzega, że ~ "zastrzeżenia, o których mowa w § 2 i 3, nie mogą być utrzymywane ani dokonane po upływie 14 dni od dnia tymczasowego aresztowania podejrzanego.
Zatem zgodnie z treścią ww. przepisu korespondencja pomiędzy tymczasowo aresztowanym a obrońcą realizowana po upływie 14 dni od dnia tymczasowego aresztowania nie powinna podlegać kontroli.
Podsumowanie.
Pomimo jasnych regulacji zawartych w Kodeksie Karnym Wykonawczym i Kodeksie Postępowania Karnego dotyczących przypadków nieprzeprowadzania kontroli korespondencji, praktyka jasno pokazuje, że nie zawsze tajemnica korespondencji prowadzonej między osadzonym a obrońcą jest respektowana, w szczególności co do zakazu kontroli, cenzury, a także wymogu bezzwłoczności w jej doręczeniu. Nierzadko osadzeni otrzymują korespondencję od obrońcy z kilkudniowym, kilkunastodniowym a nawet kilkudziesięciodniowym opóźnieniem. Istnieją jadnak prawnie przewidziane środki reakcji na ww. naruszenia.
Jeśli masz więcej pytań odnośnie kontroli korespondencji w postępowaniu karnym, nasz Zespół chętnie na nie odpowie 😌
Stan prawny na dzień 3 sierpnia 2023 r.
Źródła:
~ Kodeks Karny Wykonawczy
~ Kodeks Postępowania Karnego
