Przepisy Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego obligują Sąd do zawarcia w wyroku rozwodowym rozstrzygnięcia, że małżonek lub małżonkowie nie ponoszą winy w rozkładzie pożycia, winę ponosi jeden lub oboje małżonków albo stwierdzenia, iż rozwiązanie małżeństwa następuje bez orzekania o winie.
Formułując treść wyroku Sąd może zatem wskazać, że rozwiązuje małżeństwo z winy strony powodowej, z winy strony pozwanej, czy też z winy obu stron, jak również ustalić, że strona lub strony winy nie ponoszą, albo w razie, gdy małżonkowie pozostają zgodni w tym, że nie chcą takiego rozstrzygnięcia, zaniechać orzekania o winie kierując się ich żądaniem. W tym ostatnim przypadku zgodnie z treścią ustawy następują skutki, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy, jednakże podobnie jak w pozostałych sytuacjach, konieczne będzie zbadanie czy w realiach rozstrzyganej sprawy nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego co stanowi podstawy dla orzeczenia rozwodu.
Co kryje się pod pojęciem winy w rozkładzie pożycia?
Analizując przepisy Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego znajdziemy odwołania do winy w rozpadzie pożycia zarówno w odniesieniu do rozwodu jak i separacji. Ustawodawca nie zawarł w nim jednak definicji legalnej tego pojęcia w związku z czym, przy jej poszukiwaniach należy zwrócić się w stronę orzecznictwa oraz literatury prawniczej. Przyjmuje się, że dla odpowiedniej interpretacji, przy zachowaniu odrębności wynikających ze specyfiki prawa rodzinnego, nie można pominąć koncepcji istniejących już na gruncie prawa cywilnego a w szczególności prawa zobowiązań. Oznacza to przyjęcie koncepcji winy zawierającej element obiektywny – bezprawność, oraz subiektywny – oznaczający stosunek psychiczny konkretnej osoby do określonego działania lub zaniechania. Ustalenie wystąpienia obu tych cech łącznie, pozwala na przypisanie małżonkowi winy za rozkład pożycia. Podkreślić jednak należy, że ocenie pod kątem winy podlegać mogą wyłącznie działania lub zachowania samych małżonków, które doprowadziły lub pogłębiły rozkład ich pożycia. W kontekście bezprawności rozumieć należy te zachowania małżonka, które pozostają w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, prawami oraz obowiązkami zawartymi w Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczy czy ewentualnie innymi normami prawnymi. Wspomniany wyżej element subiektywny odnosić się będzie natomiast do możliwości postawienia zarzutu naganności zachowania, poprzedzonego psychologiczną analizą podjętych zachowań względem wewnętrznych przeżyć co polegać będzie na ocenie czynów małżonka przy uwzględnieniu zarówno umyślności jak i lekkomyślności czy niedbalstwa co wymaga po jego stronie również określonego stanu świadomości. Ważne bowiem, że nie istnieje możliwość przypisania winy w rozkładzie pożycia w przypadku niepoczytalności. Sytuacja ta doznaje wyjątków np. gdy małżonek doprowadził się do stanu pewnej nieświadomości skutkiem użycia substancji czy środków psychoaktywnych. Przykładowo zatem zachowania małżonka skutkujące rozkładem pożycia dokonywane po spożyciu alkoholu będą stanowiły podstawę dla przypisania mu winy za wspomniany rozkład.
Co wiąże się z rozwodem z orzeczeniem winy?
Pierwszym i najbardziej oczywistym skutkiem, od którego warto jednak zacząć, będzie rozwiązanie istniejącego dotychczas między stronami związku małżeńskiego. Samo orzeczenie o winie poza kwestią osobistej i moralnej wartości dla strony niebędącej winną lub niebędącej wyłącznie winną rozkładu pożycia małżeńskiego, będzie możliwość kształtowania obowiązku alimentacyjnego względem małżonka. Jak wynika bowiem z przepisów Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego rozwiedziony małżonek, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozpadu małżeństwa, jeśli znajduje się w niedostatku, ma możliwość żądania od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania mu środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego i możliwością zarobkowym oraz majątkowym zobowiązanego. Dodatkowo jeśli mamy do czynienia z małżonkiem uznanym za wyłącznie winnego rozpadu pożycia małżeńskiego, będzie on obowiązany do przyczyniania się do zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb małżonka nie ponoszącego winy, jeśli na skutek rozwodu nastąpiło istotne pogorszenie jego sytuacji materialnej.
Przyczyny, podstawy i aktywność stron procesu w postępowaniu rozwodowym z orzeczeniem o winie.
Dokonując pewnego uogólnienia, można powiedzieć, że podstawą dla rozstrzygnięcia o winie wyłącznej jednego z małżonków, będzie przekonanie sądu, iż drugiej stronie nie można zarzucić naruszenia wspominanych już wyżej zasad współżycia społecznego czy też praw i obowiązków małżeńskich zawartych w Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym, które mogłyby prowadzić do rozkładu pożycia małżeńskiego.
Jako przykłady działań lub zaniechań skutkujących uznanie małżonka za winnego można wskazać natomiast m.in.: niewierność lub trwałe związanie się z inną osobą, brak zainteresowania drugim z małżonków lub też rodziną, problemy z alkoholem lub inne uzależnienia, przemoc, znęcanie się fizyczne lub psychiczne, znaczna niegospodarność, odmowa współżycia fizycznego czy naruszenie obowiązku wzajemnej pomocy.
Jak zaznaczono już na wstępie, małżonkowie mogą być zgodni co do nieustalania winy za rozkład pożycia małżeńskiego lub też nie być winny tego pożycia. W innym przypadku, dla uzyskania rozstrzygnięcia w postaci wyroku rozwodowego wraz z orzeczeniem o winie niezbędne będzie zwrócenie się z pozwem do Sądu Okręgowego ze wskazaniem, zawierającym powyższy wniosek i z uzasadnieniem swojego stanowiska. W tym miejscu należy zwrócić uwagę również na fakt, iż takie postępowanie będzie znacząco dłuższe i prawdopodobnie dalece bardziej obciążające psychicznie dla obu stron. Wpływ na długość postępowania będzie miał przede wszystkim stopień skomplikowania stanu faktycznego jak i aktywność dowodowa stron. Podstawą będzie dowód z przesłuchania stron, który w postępowaniu rozwodowym ma charakter obligatoryjny. Dodatkowo powszechne i bardzo istotne są również dowody z przesłuchania świadków, z dokumentów (np. rachunkowych), dokumentacji medycznej lub opinii np. opiniodawczego zespołu sądowych specjalistów.
Podsumowanie.
Jak wynika zatem z powyższego, Sąd co do zasady rozstrzyga w wyroku rozwodowym w przedmiocie winy, chyba że występuje okoliczność jej braku lub małżonkowie formułują zgodne żądanie co do zaniechania orzekania w tym zakresie. Strony mogą natomiast zarówno na etapie składania pozwu jak i w drodze modyfikacji swojego stanowiska procesowego żądać uznania drugiej z nich za wyłącznie winną zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego lub też nie kwestionując twierdzeń co do swojej winy żądać uznania za winnego również drugiego z małżonków. Należy liczyć się również z faktem, że powyższe postępowanie rozwodowe będzie długotrwałe i często wyczerpujące dla stron procesu a wynik końcowy w postaci rozstrzygnięcia zawartego w wyroku nie zawsze będzie zgodny z wyobrażeniem stron postępowania, co w konsekwencji może prowadzić do sformułowania odwołania się od takiego orzeczenia. Istotną rolę odgrywa tu również postępowanie dowodowe i przygotowanie do procesu rozwodowego, w związku z czym, warto jest dokładnie przemyśleć swoją decyzję w tym zakresie oraz skorzystać z fachowej pomocy pełnomocnika.
Jeśli masz więcej pytań odnośnie różnic między orzeczeniem rozwodu z uznaniem winy lub bez, nasz Zespół chętnie na nie odpowie 😌
Stan prawny na dzień 9 maja 2023 r.
Źródła:
